Koolhovens Keuze- april '25

TO BE OR NOT TO BE (1983)

Toen Mel Brooks besloot een remake te maken van Ernst Lubitsch’ klassieker To Be or Not to Be (1942), werd dat door sommige puristen als heiligschennis gezien. Hoe durfde iemand zich te wagen aan een film die al perfect was?

Waarschijnlijk omdat hij vond dat hij zijn handen al vol had als producer én hoofdrolspeler, besloot Brooks om deze film niet zelf te regisseren. De keuze viel op Alan Johnson, wat geen onbekende was voor Brooks. Hij had eerder al voor hem als choreograaf gewerkt en Brooks had veel vertrouwen in hem. Terecht, zo bleek, want To Be or Not to Be kan wat mij betreft worden bijgeschreven in het zeer selecte gezelschap van films die een remake zijn van een meesterwerk, en minimaal in de buurt kwamen van het origineel (The Thing, Sorcerer, The Magnificent Seven en Invasion of the Body Snatchers). Het is wellicht vloeken in de kerk, maar hoe geniaal de originele komedie van Lubitsch ook is, ik vind de remake met Brooks nog grappiger. Echt rollen-over-de-grond-grappig dus.

Voor deze film had Brooks een reeks spoofs gemaakt die klassieke films en genres parodieerden, maar deze komedie was anders. Ten eerste moest To Be of Not to Be het minder hebben van grappen die cinematografisch derivatief waren, maar opmerkelijk genoeg was de film ook chiquer dan zijn eerdere werk, dat immers vol zat met seks, scheten en allerlei andere viezigheid zat. Niet dat daar veel mis mee is, maar het is opmerkelijk hoe respectabel deze comedy is. Terwijl ik dit opschrijf besef ik dat dit ineens helemaal niet als aanbeveling klinkt, maar trust me: To Be or Not to Be is hilarisch.

Brooks speelt Frederick Bronski, een Poolse acteur die samen met zijn vrouw Anna (gespeeld door Anne Bancroft; in het echte leven ook Brooks’ vrouw) en zijn theatergezelschap de nazi’s een stap voor probeert te blijven in het door Duitsland bezette Warschau.

De grote vraag is waarom de film niet vaker wordt genoemd in discussies over Brooks’ beste werk. Misschien omdat het niet door hem is geregisseerd, of omdat het origineel zo heilig is. Maar als je het mij vraagt, is het een film die een stuk vaker vertoond mag worden. Net als bij The Producers maakt Brooks van Hitler een bron van spot en hoon, wat misschien wel de effectiefste manier blijft om tirannie te ondermijnen.

Bekijk hier de trailer | Licentie aanvragen

Groet,

Martin Koolhoven