Koolhovens Keuze - mei

Brazil

Toen Mila van der Linden onlangs haar Memory Dealers maakte in Koolhoven Presenteert noemde ze de dystopische film Brazil als een van haar inspiratiebronnen.

Je zou de film een soort mengeling kunnen noemen tussen Franz Kafka, George Orwell en Monty Python, van wie regisseur Terry Gilliam dan ook een van de leden was. Gilliam maakte voor Monty Python’s Flying Circus altijd de anarchistische animaties, maar mocht af en toe ook (meestal zonder veel te zeggen; hij was tenslotte de enige Amerikaan) in een sketch op komen draven (bijvoorbeeld bij live-optredens).

Langzaamaan ging Gilliam (die ik in 2018 ontmoette) zich meer en meer richten op het regisseren en via de Python-film Monty Python and the Holy Grail (die hij samen met Python-collega Terry Jones regisseerde) kwam hij uiteindelijk daar waar hij altijd hoorde: in zijn eentje in de regisseursstoel van live action fictiefilms. Zijn eerste twee solo-films waren leuk, maar het was zijn derde, Brazil, waar hij écht tot grote hoogten steeg.

De geur van zijn animatiefilms én van Monty Python hing nog flink in de lucht, maar er was geen twijfel mogelijk: hier zien en horen we een filmauteur aan het werk. De film is vaak omschreven als 1984 with a sense of humour en inderdaad, het serieuze thema van totalitarisme (van Orwells roman) is zeer aanwezig (aangevuld met het even serieuze bureaucratische van Der Process), en toch is het grootste deel van de film prettig lichtvoetig. Het is bekend dat Orson Welles zijn (geweldige) Kafka-verfilming The Trial zelf heel grappig vond (zoals Peter Bogdanovich ons vertelde), maar in Brazil is de satire veel meer up-front. Nog steeds donker en bijtend, maar grappig desalniettemin.

Opmerkelijk is het dat Robert De Niro een klein bijrolletje speelt in de film. Zeker omdat De Niro in die tijd heel weinig films deed. Hij is heerlijk als rebelse loodgieter, een van de vele memorabele personages in de film.

Brazil is dus een cautionary tale dat lijkt te waarschuwen voor een harde, liefdeloze en bureaucratische wereld, waar de overheid het individu vertrapt, maar brengt dit met genoeg humor om een leuke avond te hebben. Het lijkt alweer een eeuw geleden, maar nog niet lang geleden bleek hoe een virus rap onze wereld veranderde en hoe snel we bereid waren onze vrijheden op te geven. Het enge vind ik niet dat dit kon gebeuren (het leek nodig), maar hoe weinig bereid iedereen is om het fatsoenlijke te evalueren.

Brazil (dat ooit de werktitel 1984 ½ droeg) haalde dus inspiratie uit eerdere films en boeken, maar bleek ondertussen dus ook zelf andere films te inspireren. Ik noemde al Memory Dealers, maar ook Delicatessen, Dark City en zelfs Tim Burtons Batman hebben goed naar de film gekeken.

Vraag hier de licentie aan. Bekijk hier de trailer.

Groet,
Martin Koolhoven